Irena Kwiatkowska, warszawianka, urodzona 17 września 1912 roku. Aktorka. Absolwentka rocznika 1935 PIST-u (Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej).

Ukończyła IX liceum im. Klementyny Hoffmanowej. Występowała już na deskach szkolnego teatru, a nawet napisała sztukę – „Cielęce lata! No, trochę tam rozrabiałam, jakieś sztuki własne… Napisałam na zasadzie takiej klasycznej, greckiej”. Często powtarzała, że marzyła o scenie, ale zdawała sobie sprawę, że dziecko z niezbyt zamożnej rodziny , w okresie 20-lecia międzywojennego, będzie miało kłopoty z realizacją tego marzenia.

Zdała egzamin na trzyletnie studia aktorskie w PIST znakomicie, ale zawsze pamiętała o swoich warunkach fizycznych – „… chude toto było, zmierzwione na głowie, ogólnie nic nadzwyczajnego. Dlatego musiałam pracować, wyrywać się do przodu…”. i pracowała do tego stopnia, że znakomity pedagog, założyciel PIST (razem z Leonem Schillerem), Aleksander Zelwerowicz na zajęciach zmuszony był mówić – „Kto na ochotnika – oprócz Kwiatkowskiej”.

Efektem tej legendarnej pracowitości Pani Ireny były m.in. dwa kolejne wygrane konkursy recytatorskie (na II i III kursie) oraz angaż, tuż po przedstawieniu dyplomowym, przez samego Fryderyka Járosy’ego do „Cyrulika Warszawskiego”. Kilka kolejnych ról na scenie Teatru Powszechnego prowadzonego przez Iwo Galla, sprowadzić można do fragmentu recenzji – „… a obecnie w kilku scenach ujawniła talent nieprzeciętny charakterystyczno-dramatyczny” („Kurier Warszawski”, 13 VI 1935).

Nieliczni absolwenci otrzymali wówczas pracę w stołecznych teatrach. Po krótkim stosunkowo pobycie, w wędrującym po różnych scenach Powszechnym, Pani Irena dostała propozycję z Poznania i została na jeden sezon aktorką tamtejszego Teatru Nowego. Odniosła sukces, którego miarą jest fragment kolejnej recenzji – „Chciałbym zwrócić uwagę na świeży, szczery, młody talent aktorski… Obecnie swą rolą podbiła sobie widzów”(Jan Tokarski, 14 II 1937).

Ten talent przyciągał uwagę, która zaowocowała propozycją występów na jednej z najciekawszych ówczesnych scen, Teatrze im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. Od sezonu 1936/37 Irena Kwiatkowska została przyjęta w poczet zespołu aktorskiego. Przez dwa kolejne wystąpiła w co najmniej 15 przedstawieniach. Prawie w każdym grała role zapamiętane przez widzów i znakomicie przyjmowane przez krytykę. Ale najważniejsze było wówczas dla niej coś jeszcze- „Śląsk. Jeździliśmy do Bytomia, Zabrza, Gliwic… pamiętam bardzo dobrze tamtą wspaniałą, polską publiczność. Takiej atmosfery nie zapomina się. Takiego słuchania języka polskiego… (…) kto zrozumie, co znaczyło być wtedy, tam - Polakiem. To chyba już dziś coraz mniej ważne?”. Teatr z Katowic jeździł na te tereny Śląska, które należały wówczas do III Rzeszy. Autokar, którym podróżował zespół, często był obrzucany kamieniami. Kilkakrotnie doszło do pobicia polskich aktorów przez bojówki hitlerowskie. Pani Irena uważała, że należy o tym pamiętać. Przeżyła to, jak mówiła „na własnej skórze”.

Irena Kwiatkowska miała powrócić w sezonie 1939/40 na deski scen warszawskich. Otrzymała kilka ciekawych propozycji i rozwiązała już umowę z teatrem katowickim. Oczekiwała na nią także pierwsza rola na ekranie. Miała wystąpić u boku gwiazd: Bodo, Grossówny i Sielańskiego w filmie „Moja mama – to ja”. Niestety ani do tej, ani do kolejnych ról nie doszło. Przez pięć lat Pani Irena nie wystąpiła na żadnej scenie.

Do wybuchu wojny zagrała na pewno w 30 sztukach teatralnych.

We wrześniu 1939 pracowała w organizacji Czerwonego Krzyża. Podczas okupacji była kosmetyczką, kelnerką i kasjerką. Wstąpiła do Armii Krajowej, przyjęła pseudonim „Katarzyna”, wzięła udział w Powstaniu Warszawskim (Grupa „Północ” – sztab, oraz lotne grupy teatralne zorganizowane przez Leona Schillera). Występowała dla rannych w szpitalach oraz dla mieszkańców walczącej stolicy w zorganizowanych naprędce salach. Opuściła Warszawę w kolumnie ludności kierowanej przez Niemców do Pruszkowa, ale uciekła z niej i przedostała się do Krakowa. Aresztowana w łapance została umieszczona w transporcie do Auschwitz, z którego udało się jej wydostać – „Oświęcim nie
przyjmował nowych transportów. Nie było już miejsca w piecach. i zdarzył się cud… wypuścili nas z tych wagonów”.

Irena Kwiatkowska wróciła do Warszawy i została pierwszą etatową, i jak się wydaje jedyną w historii, aktorką Polskiego Radia. Najczęściej występowała wówczas na antenie w różnego rodzaju audycjach poetyckich. Niespodziewanie dla niej samej zadzwonił telefon i pojawiła się propozycja z krakowskiego Teatrzyku Miniatur Siedem Kotów, zwanym dziś najczęściej Kabaretem Siedmiu Kotów. Od października 1946 roku do sierpnia roku 1947 pojawiła się na scenie przy ulicy Zyblikiewicza w 7 przedstawieniach. i została gwiazdą, której sława szybko dotarła do Warszawy. Teksty K.I. Gałczyńskiego w interpretacji Ireny Kwiatkowskiej przyniosły jej uwielbienie widzów i krytyki, co prawie nigdy nie idzie w parze. Tym razem miało już tak pozostać na zawsze. Jako Sierotka czy Hermenegilda Kociubińska zniewalała, ale – „Jak ty uważasz, jak powinnam być ubrana? – pytałam Gałczyńskiego. Jak mi rąbnął: Może z harfą? – to już wiedziałam, że w tej materii nie mam co na niego liczyć. Zabrałam się do roboty”. Efekt tej roboty podziwiała publiczność na scenie, w radio, w kabarecie i w filmie.

„Siedem kotów” zamknięto z powodów ideologicznych, chociaż oficjalnie „z powodów przeciwpożarowych”. Surrealistyczny żart nie pasował do narzuconej, modelowo sowieckiej, „kultury”. Pani Irena po otrzymaniu propozycji z Warszawy została aktorką Teatru Klasycznego, zwanym teatrem Gorczyńskiej, który od roku 1949 zmienił nazwę i do dziś znany jest jako Współczesny.

Od tamtej chwili Irena Kwiatkowska występowała na scenach stołecznych teatrów: Współczesnego (do 1951), Satyryków (1952 – 1954), Teatru Satyryków Syrena, Teatru Syrena, Buffo (różne nazwy tego samego teatru – lata 1953-1958 i 1960-1972), Komedii (1958-1960), Ludowego (1972-1974) i po zmianie nazwy na Nowy na jego scenie, aż do 1994 roku. Po przejściu na emeryturę pojawiała się nadal gościnnie (w Kwadracie, ale na scenie Komedii i Polskim). Jej ostatnim przedstawieniem była grana przez kilka lat, początkowo na scenie teatru Kameralnego, później Polskiego, „Zielona Gęś” (premiera 27 V 2000r.).

Mimo, że jak wielokrotnie podkreślała, najważniejszy był dla niej teatr, stworzyła kreacje w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego (1961 – 1966), tworząc postaci: Hrabiny Tyłbaczewskiej, Damy z Kluczem, Ciotki, Babci, Doktorowej Praszczadkowej czy Damy Jarzynowej. Występowała także w Kabarecie Szpak Zenona Wiktorczyka (1954 – 1959) oraz przez 10 lat na scence Kabaretu Dudek Edwarda Dziewońskiego (1965 – 1975).

Darzyła ogromnym sentymentem występy w radio. Uważała, że mikrofon weryfikuje rzemiosło aktora. Grała zarówno w Teatrze Polskiego Radia, a także w słynnym Teatrzyku Eterek Jeremiego Przybory (jako Wdowa Eufemia) oraz w radiowej wersji Kabaretu Starszych Panów. Szczególne ceniła sobie współpracę z najlepszym kabareciarzem i satyrykiem tamtych lat, aktorem, reżyserem i radiowcem – Jerzym Dobrowolskim. Do radiowej legendy przeszły pisane przez Marię Czubaszek audycje, w których słuchacze podążali tropem aktorów na wyspy Hula-Gula („Dym z papierosa” w reżyserii i z udziałem Jerzego Dobrowolskiego) oraz czytane przez Panią Irenę powieści (najsłynniejsze w jej interpretacji to: „Lesio” Joanny Chmielewskiej oraz „Na ustach grzechu” Magdaleny Samozwaniec).

Zagrała niestety w niewielu filmach. Podobnie jak dla znakomitych aktorów przypisanych do komedii, Wiesława Michnikowskiego czy Jana Kobuszewskiego, nie napisano nigdy z myślą o Pani Irenie żadnego scenariusza. Mimo to pojawiając się na ekranie w „Dzięciole”, „Lata dwudzieste, lata trzydzieste”, „Hallo, Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy” czy w „Rozmowach kontrolowanych”, zapisała się w pamięci widzów. Największe powodzenie i ogromną popularność przyniosły jej jednak role w serialach telewizyjnych: „Wojna domowa”, „Czterdziestolatek” i „Zmiennicy”.

Jej role w spektaklach Teatru Telewizji: „Ożenek”, „Alicja prowadzi śledztwo”, „Porwanie Donii Agaty” czy „Arszenik i stare koronki” należą do historii telewizji.
Osobne miejsce w jej życiu artystycznym zajmowała twórczość związana z dziećmi. Stworzyła niezapomnianą postać Plastusia. Jej znakomitym partnerem w tym cyklu słuchowisk oraz w „Zaczarowanych listach” był Mieczysław Czechowicz.
Do wybitnych przedwojennych ról teatralnych Ireny Kwiatkowskiej zalicza się: Chochlika („Balladyna”), Helenkę („Teoria Einsteina”), Helenkę („Grube ryby”), Stefcię („Temperamenty”) oraz Hesię („Moralność pani Dulskiej”). a po wojnie: Antoninę Mercier („Pasztet jakich mało”), Bertę („Latające dziewczęta”), Annę („Perła”), Dulską (musical „Jeszcze Dulska”), Szambelanową („Pan Jowialski”), Sir Andrzeja Chudogębę („Wieczór Trzech Króli”), Aurelię („Wariatka z Chaillot”), Eugenię („Tango”), Abby („Arszenik i stare koronki”) Madame Arcati („Seans”).
Irena Kwiatkowska została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009), orderem „Ecclesiae populogue servitum praestanti” (Wyróżniającym się w służbie Kościoła i Narodu, 2002) oraz Złotym Medalem Gloria Artis – Zasłużony Kulturze (2005), a także wieloma innymi odznaczeniami.
Pomiędzy wieloma przyznanymi jej nagrodami najbardziej ceniła sobie te związane z pracą radiową:
- Złoty Mikrofon (1973), który otrzymała za stworzenie postaci Plastusia i Pani Eufemii oraz całokształt twórczości w Polski Radio
- Wielki Splendor – nagrodę Teatru Polskiego Radia (1993)
- Diamentowy Mikrofon – Nagrodę Honorową z okazji 70-lecia Polskiego Radia (1995).

Otrzymała m. in. także:
- Nagrodę Prometeusza za wybitne osiągnięcia estradowe (1994)
- Złoty Wawrzyn Grzymały (1994)
- Super Wiktora (1995)

- Statuetkę „Gwiazda Telewizji Polskiej” (2002)
- Wawrzyn Mistrza Mowy Polskiej (2007)
Na deskach scenicznych zagrała 118 ról, w telewizji wystąpiła w ponad 50 spektaklach i niezliczonych programach rozrywkowych.
Została wybrana „Aktorką Komediową Stulecia” w plebiscycie miesięcznika „Film”.

Irena Kwiatkowska zmarła 3 marca 2011 roku.
Żadna notatka biograficzna nie odda miary talentu i maestrii Ireny Kwiatkowskiej, opartej na najprostszej według niej zasadzie, którą przytaczała przy każdej okazji – Tylko praca, praca i jeszcze raz praca.

Roman Dziewoński